Qafqaz Dağ Balı

Azərbaycanın şimal-qərb hissəsinin dağlıq və orta dağlıq ərazilərindəki mülayim iqlim şəraiti qədim dövrlərdən bəri “təknə” adlanan yabanı arıçılıq ənənələrinin inkişafına imkan verir. Təknə, arıların ağaclardakı təbii yaşayış mühitinin təkrarı olan içi boş odun parçasıdır. Əsasən yumşaq ağaclardan, ənənəvi olaraq cökə və ya qızılağacdan oyulur. Odun parçalarının ölçüləri 1-1.50 metr uzunluqda və 40-50 santimetr diametr arasında dəyişir. Arılara boşluq yaratmaq üçün odun yarıya bölünərək oyulur. Hər iki hissəsi möhkəm sıxıldıqdan və giriş oyuğu düzəldildikdən sonra arı ailəsi yerləşmək üçün içəriyə qoyulur. Təknələr arıların şabalıd, alma, armud və şaftalı ağaclarından polen yığmasına imkan verməsi üçün 600-800 metr yüksəklikdə yerləşdirilir. Bal ildə bir dəfə, iyulun son həftəsində toplanır. Yığılan balın miqdarı bir pətək üçün təxminən 1-3 kq-dır. Təknə balı daha tünd, sıx və kəskin dada malikdir.

19-cu əsrdə çərçivə pətəklərinin geniş tətbiqindən sonra, daha az məhsuldar olan təknə pətəkləri getdikcə çərçivə pətəklər ilə əvəzləndi, yabanı arıçılıq texnikaları nadir rast gəlinməyə başladı. Bal pətəkləri ilə istehsal olunan təbii balda mövcud olan əlavə mum təməli balın ləzzətini müasir dada daha yaxın və xoş edir. Təknə pətəklərinin istehsalı da müasir yanaşma ilə müqayisədə daha bahalıdır. Buna görə də, hazırda Azərbaycanın şimal-qərbinin dağ bölgələrində yalnız bir neçə arıçı təknə arıçılıq metodunu qoruyub saxlayır.

Təknə pətəkləri həmişə daha çox çiçək növündən, daha böyük həcmdə nektar almağa imkan verən daha uzun dilə və soyuq şəraitdə daha yaxşı uçmaq və qışlamaq kimi digər xüsusi xüsusiyyətlərə malik olan Qafqaz dağlarının yerli cinsi olan boz Qafqaz arısı (Apis mellifera caucasica) üçün ev olmuşdur. Bu keyfiyyətlərinə, yüksək müqavimətinə və itaətkarlığına baxmayaraq, Azərbaycanlı arıçılar bu cinsi başqalarına nisbətən getdikcə daha az seçirlər.

Qədim təknə üsulunun dirçəldilməsi boz Qafqaz arılarının qorunması ilə paralel şəkildə həyata keçirilməlidir. Prezidium, ənənəvi təknə üsulu ilə və ya boz Qafqaz arısı və ya ən ideal şəkildə hər ikisi ilə yüksək keyfiyyətli dağ balı istehsal etmək üçün motivasiyalanmış arıçıları cəlb edir. İstehsalçılar tərəfindən imzalanan istehsal protokolu böcəklərə və apoidlərin yetişdirildiyi ekosistemə hörmət edir, bal yığımı və emalı üzrə ənənəvi istehsal üsullarına tam riayət etməyi təmin edir.